Các Bước Chuẩn Bị Bài Giảng – Bước 4: Lập Dàn Ý Bài Giảng (Phần 1)

Bạn đã có Ý Chính rồi? Vậy giờ là lúc học cách lập dàn ý bài giảng để bạn có thể truyền đạt hiệu quả nhất.

Martyn Lloyd-Jones, nhà giảng đạo vĩ đại ở thành phố London, Anh Quốc vào giữa thế kỷ 20, biết rằng lập dàn ý cho bài giảng là một trong những nhiệm vụ khó khăn nhất của chúng ta:

“Để soạn bài giảng, bao giờ cũng cần phải đổ mồ hôi và công sức. Đôi khi bạn sẽ thấy vô cùng gian nan để có thể đem tất cả ý tưởng tìm thấy trong Kinh thánh và lập thành một dàn ý. Nó giống như một… anh thợ rèn đóng móng ngựa; bạn phải liên tục cho miếng kim loại vào lửa rồi đặt lên đe và dùng búa đập đi đập lại nhiều lần. Mỗi lần như vậy hình dạng của nó khá hơn một chút, nhưng vẫn chưa ổn hoàn toàn; nên bạn phải rèn đi rèn lại cho đến khi hài lòng hoặc không thể rèn chiếc móng đó vừa vặn hơn được nữa. Đây là giai đoạn mệt nhọc nhất của công tác soạn bài giảng; nhưng đồng thời nó cũng là công việc hấp dẫn nhất và vinh quang nhất.” (Người giảng và việc giảng luận, trang 80)

Bài viết này không thể (và không nên) giúp bạn khỏi phải đổ “mồ hôi và công sức”, nhưng nó có thể giúp bạn trui rèn một cách khéo léo hơn. Bốn bước giúp chúng ta lập dàn ý các bài giảng của mình để chúng phản ánh dòng tư tưởng của phần đoạn Kinh thánh chủ đề và làm cho nó trở nên rõ ràng dễ hiểu với hội chúng.

Bước đầu tiên: Nêu “dàn ý giải kinh”

Ở Bước 3, bạn đã xác định rõ ý chính của phân đoạn Kinh thánh, và để làm được vậy, bạn phải nắm bắt được dòng suy nghĩ của cả đoạn. Thế nên, khi bắt đầu Bước 4, bạn đã hiểu và có thể xử lý tốt cái mà chúng ta gọi là “dàn ý giải kinh”. Đây là sự chuyển động của các ý tưởng trong phân đoạn. Hãy viết chúng thành câu hoàn chỉnh. Nhớ viết thật rõ ràng và chi tiết khi tóm tắt các “phần” khái niệm của văn bản (thuật ngữ của Don Sunukjian trong cuốn Lời mời đến công tác giảng luận kinh thánh). Thành tố này là một phần của việc giải kinh căn bản, vậy nên nếu bạn đã bỏ qua quy tắc đó, thì hãy quay lại. Việc lập biểu đồ dòng suy nghĩ với một bố cục cơ học, sơ đồ ngữ pháp hoặc phân tích cấu trúc ngữ nghĩa, là một bước không thể thiếu trong khi soạn một bài giảng theo lối giải kinh. Chỉ xác định một chủ đề chung chung là không đủ để trình bày ý định của tác giả. Bạn cần phải trình bày rõ ràng các ý tưởng quan trọng và cách chúng liên hệ với ý chính ra sao.

Khi lập dàn ý dòng ý tưởng của văn bản, bạn có thể mong đợi mình sẽ nhận ra những kiểu tư duy này, khá quen thuộc với cách chúng ta thường suy nghĩ:

• Vấn đề-Giải pháp.

• Nguyên nhân-Kết quả.

• Tương phản (Không phải A, mà là B).

• Trình tự thời gian (Đầu tiên A xảy ra, sau đó là B, sau đó là C).

• Lời hứa-Sự hoàn tất.

• Nhỏ hơn đến Lớn hơn.

• Biện luận-Chứng minh.

• Giải thích-Áp dụng.

• Nguyên lý-Ví dụ/Mở rộng.

Và còn nhiều kiểu mẫu khác nữa. Một khi bạn rèn luyện trí óc của mình để suy nghĩ theo các phạm trù logic như thế này, việc phát hiện ra các kiểu mẫu tư duy sẽ trở nên đơn giản và dễ dàng. Sáu kiểu đầu tiên dùng lập luận quy nạp, nghĩa là bắt đầu từ chi tiết cụ thể rồi tiến tới kết luận hoặc nguyên lý. Ba kiểu cuối cùng sử dụng lập luận suy diễn, bắt đầu với kết luận hoặc tiên đề và sau đó giải thích, chứng minh hoặc áp dụng.

Chúng ta sẽ dùng Thi Thiên 19 để minh họa từng quy trình của Bước 4.

Ví dụ: Dàn ý chú giải

Thi thiên 19

Dòng tư tưởng ở Thi thiên này khá đơn giản vì nó có ba phần riêng biệt, tất cả đều liên quan đến giao tiếp — sự giao tiếp thầm lặng của thiên đàng, sự giao tiếp bằng lời nói của Kinh thánh và sự giao tiếp cá nhân của tác giả Thi thiên (lời cầu nguyện đáp lại của ông, “Nguyện lời của miệng con được đẹp lòng…. ”) Thách thức của Thi thiên 19, về mặt lập dàn ý, là các đường nối, các mối liên kết giữa ba phần. Thi thiên thiếu các phần chuyển tiếp. Không có từ nào liên kết các phần lại, vì vậy nhà giải kinh phải phân biệt đâu là chỗ kết nối. Tại sao tác giả lại lồng ghép ba đoạn miêu tả này vào một phân đoạn? Ý định của ông là gì?

I. Các tầng trời tuyên bố cách im lặng – Đức Chúa Trời thật vĩ đại. (1-6)

II. Luật pháp ban phước cho kẻ nào vâng giữ. (7-11)

III. Tác giả Thi-thiên đáp lại bằng cách xin Đức Chúa Trời biện minh và thánh hoá hành động và lời nói của mình. (12-14)

Như đã trình bày ở trên, thách thức của Thi thiên này là phân biệt mối liên hệ giữa các phần. Đặc điểm chung ở đây là giao tiếp hay lời nói. Trong các bước trình bày sau đây, tôi sẽ đề xuất cách giúp cho hội chúng hiểu được dòng suy nghĩ đó của bạn.

Dàn ý rõ ràng của bài giảng phụ thuộc vào sự hiểu biết thấu đáo về dòng suy nghĩ trong phân đoạn này. Đừng vội vàng khi thực hiện bước đầu tiên – bước nền tảng này trong khi giải kinh — nêu rõ dàn ý chú giải kinh.

Bước thứ hai: diễn đạt lại (và có thể sắp xếp lại thứ tự) các điểm chính dưới dạng ‘dàn ý giảng luận’

Sử dụng phép ẩn dụ của John Stott về việc “đứng giữa hai thế giới”, thì dàn ý giải kinh nằm trong thế giới của văn bản và dàn ý giảng luận nằm trong thế giới của người nghe. So sánh hai kiểu dàn ý:

Tôi sẽ minh họa mục cuối cùng trong bảng biểu trên bằng cách sử dụng một đoạn ở 1 Tê-sa-lô-ni-ca, nhưng trước tiên hãy để tôi minh họa ba mục đầu. Trong các ví dụ tiếp theo, hãy lưu ý rằng phần dàn ý không còn giống như một lời bình giải kinh nữa – “Tác giả Thi thiên đã nói như vậy và như vậy.” Đúng hơn, nó giống như một linh hồn sống đang trò chuyện chuyện với những linh hồn đang sống.

Ví dụ về dàn ý giảng luận

Đây là dàn ý ngắn gọn của Thi thiên 19:

I. Lời thầm lặng cho chúng ta: Các từng trời cho chúng ta thấy vinh quang của Đức Chúa Trời. (1-6)

II. Lời viết cho chúng ta: Luật pháp hứa ban phước khi chúng ta tuân theo. (7-11)

III. Lời cá nhân của chúng ta để đáp lại: Lạy Chúa, xin giải cứu chúng con khỏi tội lỗi. (12-14)

Bản dàn ý này làm sáng tỏ đâu là chủ đề trọng tâm kết nối các câu Thi thiên này lại với nhau (giao tiếp /lời nói), tiết lộ dòng suy nghĩ và cho thấy sự liên kết của nó bằng đại từ ngôi thứ nhất và thì hiện tại. Đây là khung xương của bài giảng, chứ chưa phải là bài giảng. Nó đi theo lối quy nạp, mở đường cho ý chính xuất hiện ở điểm cuối cùng: “Lạy Chúa, xin cho lời nói của miệng chúng con và sự suy ngẫm của lòng chúng con được đẹp lòng Chúa.”

Đây là một dàn ý giải kinh khác mà tôi đã sử dụng cho bài giảng về 1 Tê-sa-lô-ni-ca 4: 1-8:

I. Mạng lệnh: Tránh tình dục vô luân. (1-3)

II. Phương tiện: Ba lời hướng dẫn chỉ cho chúng ta cách tránh tình trạng tình dục vô luân. (4-5a)

III. Cơ sở lý luận: Bốn lý do cho chúng ta biết tại sao chúng ta nên tránh những hành vi tình dục vô luân. (5b-8)

Để quay lại vấn đề ở trên — vấn đề về “trình tự theo văn bản” và “trình tự theo suy nghĩ” —Donald Sunukjian đưa ra ví dụ hữu ích này (Lời mời gọi đến công tác giảng luận kinh thánh, 56-64):

Trình tự theo văn bản: “Đừng nổi giận khi cậu bé giao báo ném tờ báo của bạn vào bụi cây.” Trình tự ở đây là Hệ quả (đừng nổi giận) rồi đến Nguyên nhân (cậu bé giao báo ném tờ báo của bạn vào bụi cây).

Trình tự theo dòng suy nghĩ: Một bài giảng dựa trên “văn bản” này có thể sắp xếp lại từ trình tự văn bản trở thành trình tự tự nhiên hơn của dòng suy nghĩ Nhân-Quả. Điều này sẽ giúp người nghe tự nhiên nhận ra dòng ý tưởng. Như vậy:

(Nguyên nhân) Đôi khi cậu bé giao báo ném tờ báo của bạn vào bụi cây. (Đáp lại) Khi điều đó xảy ra, đừng nổi giận.
Mặc dù người giảng đạo theo lối giải kinh thường đi theo trình tự văn bản, việc sắp xếp lại các điểm chính của dàn ý bài giảng có thể làm sáng tỏ hơn ý nghĩa của văn bản. Đây là một ví dụ ở 1 Tê-sa-lô-ni-ca 4: 1-8 được sắp xếp theo một trình tự khác:

I. Mạng lệnh: Tránh tình dục vô luân. (câu 1-3)

II. Cơ sở lý luận: Bốn lý do cho chúng ta biết tại sao chúng ta nên tránh những hành vi tình dục vô luân. (câu 5b-8)

III. Phương tiện: Ba sự dạy dỗ hướng dẫn chúng ta cách tránh tình trạng tình dục vô luân. (4-5a)

Logic của dàn ý thứ hai là “Cái gì, Tại sao, Bằng cách nào?” Tôi tin rằng dòng suy nghĩ đó có hiệu quả về mặt tâm lý hơn là “Cái gì, Bằng cách nào, Tại sao?” Người nghe không hỏi, “Làm sao tôi có thể tuân theo mạng lệnh này?” cho đến khi họ đã được thuyết phục rằng, “Tôi cần phải tuân theo mạng lệnh này.” Khi giảng phân đoạn này, tôi đã chọn dàn ý thứ hai vì nó phản ánh quá trình suy nghĩ tự nhiên của hầu hết mọi người. Đó là suy luận diễn dịch, nêu ý tưởng lớn từ đầu (“Hãy tránh xa tình dục vô luân”), sau đó chứng minh và áp dụng ý tưởng đó trong phần còn lại của bài giảng.

Các ví dụ trên chứng minh rằng các nhà giảng đạo theo lối giải kinh được tự do lựa chọn cách họ sắp xếp dàn ý. Cách làm thông thường của chúng ta, một lần nữa, là đi theo dàn ý chú giải trong khi viết dàn ý bài giảng, nhưng sự khôn ngoan trong tư cách người chăn bày đôi khi sẽ gợi ý rằng chúng ta nên sắp xếp lại các điểm chính theo một trật tự khác.

Tác giả bài viết: Tiến sĩ Jeffrey Arthurs là Giáo sư bộ môn Giảng đạo và Truyền thông, đồng thời là Chủ tịch, Phân ban Thần học Thực hành tại Chủng viện Thần học Gordon-Conwell.

– Chuyển ngữ: Đội ngũ Ba-rúc –

Giangluankinhthanh.net – Bước ba và bước bốn cùng những minh họa cụ thể cho việc lập dàn ý bài giảng sẽ được đăng vào tuần tới, xin mời quý độc giả cùng đón đọc.